- (Please enable JavaScript to view this email address)
1. گام‌های تأسیس مدرسۀ غیردولتی موفق بر اساس پژوهشی داده بنیاد
این پژوهش به سفارش موسسه متن در سال 1394 زیر نظر اقای دکتر حمید رحیمیان (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی) و آقای دکتر محمد ضیائی موید (دانش‌آموخته تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش از دانشگاه تهران) به انجام رسید.
چکیده پژوهش:
چگونه یک مدرسۀ موفق و اثربخش تأسیس کنیم؟ افراد دلسوز متعددی هستند که در سال‌های اخیر این سؤال را از مدارس غیردولتی موفق پرسیده‌اند و پاسخ‌های مشابه و گاه متفاوتی دریافت کرده‌اند. مقالۀ پیش‌رو نتیجۀ پژوهشی داده‌بنیاد است که سعی کرده با مراجعه به 28 نفر از متخصصین و صاحب‌نظران این مدارس گام‌های تأسیس یک مدرسه را استخراج کند. این مصاحبه‌ها بر اساس روش تئوری داده‌بنیاد کدگذاری و مقوله‌بندی شد. مقوله‌های به‌دست آمده در جلسات متعدد کارشناسی تحلیل گردید و حاصل، گام‌هایی برای تأسیس مدرسه است. لازم به تذکر است که این الگو تنها «نقشۀ راه» تأسیس مدرسه را نشان می‌دهد و اصطلاحاً «هندبوک» نیست، یعنی بدون مشورت با یک نهاد باتجربه و استفاده از بسته‌های راهنمای مکمل این الگو، به احتمال بسیار قوی کسی نمی‌تواند فقط با اتکا به همین الگو، مدرسۀ موفقی تأسیس کند.
برخی از مصاحبه‌های انجام شده:
- گفتگو با استاد محسن کاشانی وحید (دریافت فایل)
- گفتگو با استاد اکبر خواجه‌پیری (دریافت فایل)
- گفتگو با استاد علی دوایی (دریافت فایل)
- گفتگو با استاد مهدی تنها (دریافت فایل)
2. الگویی عملی برای تربیت منش اثربخش
نویسنده: دکتر توماس لیکونا
مترجم : موسسه مطالعات نسل (متن)
در مورد نویسنده: دکتر توماس لیکونا (Thomas Lickona) روانشناس رشدی و استاد بازنشسته تعلیم و تربیت دانشگاه ایالتی نیویورک در کورتلند است. وی در این دانشگاه مرکز سوادهای چهارم و پنجم (احترام و مسئولیت‌پذیری) را بنیان گذاشت و احترام(Respect) و مسئولیت پذیری (Responsibility) را به R3 ِ آموزش(Reading, writing, arithmetic ) اضافه و آن را به R5 تبدیل کرد . لیکونا به عنوان رئیس پیشین انجمن تربیت اخلاقی، سال‌ها در رسانه‌های مختلف و کشورهای سراسر جهان برای والدین، معلمان، مربیان مذهبی و گروه‌های دیگری که دغدغۀ بهبود منش نوجوان‌ها بوده‌اند سخنرانی کرده است. وی به صورت ماهانه مقالاتی با عنوان «تربیت کودکان خوب»، برای مجلۀ روانشناسی امروز می‌نویسد. وی تا به حال 9 کتاب منتشر کرده است که به خاطر نوشتن کتاب «تربیت برای منش: مدارس ما چگونه می‌توانند احترام و مسئولیت‌پذیری را آموزش دهند»، برندۀ جایزۀ کریستوفر شد. همچنین برای راه‌اندازی سایت «مشارکت در تربیت منش»، که الآن با عنوان «منش» فعالیت می‌کند، جایزۀ مک‌دانل استنفورد را برای یک عمر خدمت در تربیت منش کسب کرده است. او به همراه همسر، دو فرزند و نوه‌اش در کورتلند نیویورک زندگی می‌کند. از او کتاب روانشناسی رشد: چگونه فرزندان خوب تربیت کنیم به زبان فارسی ترجمه شده است
۳. درگیرشدن در پژوهش‌های روایتی (با کودکان و نوجوانان)
نویسنده: جین کلاندینین
مترجم: موسسه مطالعات نسل (متن)
در مورد نویسنده: دکتر جین کلاندینین، استاد و مدیر بنیانگذار مرکز تحقیق و توسعه آموزش معلمان در دانشگاه آلبرتا است. وی که یک معلم، مشاور و روانشناس سابق است، نویسنده هجده کتاب و تعداد زیادی مقاله است. او نویسنده کتاب‌ها و مقالات زیادی در مورد دانش معلم، تحقیق روایتی و مطالعات برنامه درسی است.
مطالعات اخیر وی عبارت است از پرسش‌های روایتی در مورد تجربیات جوانی که زود مدرسه را ترک می‌کنند، فرسودگی شغلی معلم در اوایل کار،تجارب جوانان و خانواده‌های میراث بومیان و تجارب یادگیری حرفه‌ای مدیران مدارس.
۴. نگاهی به ساختار و عملکرد دبیرستان علوی
خانم دکتر شهین ایروانی روز ۳۰ آبان ماه ۱۳۹۶، برای درس «سمینار آشنایی با مسائل آموزش و پرورش ایران» در رشته‌ی «تاریخ و فلسفه‌ی تعلیم و تربیت»، از آقای محمدحسین کرباسچیان دعوت کرد تا در این کلاس حاضر شود و به سؤالات او و دیگر دانشجويان پاسخ دهد. سؤالات در سه محور کلی (توصیفی از سیاست‌های کلیدی و اصلی مدرسه، سیاست‌های تربیتی مدرسه، انواع مشکلات و چالش‌های پیش روی مدرسه) تنظیم شد و از قبل در اختیار آقای کرباسچیان قرار گرفت و در انتهای کلاس هم سؤالاتی از جانب دانشجویان و خارج از سؤالات اولیه پرسیده شد. متن پیش رو حاصل پیاده‌سازی فایل این جلسه و سپس تنظیم و ویرایش آن است.
۵. درآمدی بر مقایسه‌ی اجتماعی در محیط مدرسه
مقایسه امری است که رد پای آن در جای جای زندگی بشر، از ابتدا تا کنون قابل مشاهده می‌باشد. این فرایند به گونه‌ای در زندگی انسان جاری است که خواسته یا ناخواسته وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ گویی آدمی را راه گریزی از مقایسه نیست. از جمله بسترهای غیر قابل گریز مقایسه، تعاملات اجتماعی میان انسان‌ها است. هنگامی که یک فرد در تعامل با فرد دیگری قرار می‌گیرد، خواه ناخواه به مقایسه اجتماعی می‌پردازد و بر اساس آن، باورها، توانایی‌ها، دارایی‌ها و ویژگی‌های خود را در مقایسه با فرد مقابل محک می‌زند. این امر به خصوص در محیط‌هایی که فراوانی و مدت زمان تعاملات اجتماعی بالاست، شدت و حدت بیشتری دارد. بنابر این، محیط‌های آموزشی و تربیتی همچون مدارس، که در آنها فراگیران و دانش‌آموزان برای مدت زمان زیادی با یکدیگر به تعامل می‌پردازند و به نوعی می‌توان گفت زندگی می‌کنند؛ آکنده از مقایسه است. از این رو پرداختن به مسئله مقایسه و پیامدهای آن در محیط‌های تربیتی، به خصوص مدارس، سال‌هاست که توجه پژوهش‌گران و فعالان تربیتی را به خود جلب کرده است و در این بین، موضع‌گیری‌هایی از انکار همه جانبه تا پذیرش و بلکه تقویت این پدیده را می توان دید. بر این اساس، متن پیش رو قصد دارد خلاصه‌ای از پژوهش‌های انجام شده حول مقایسه اجتماعی را ارائه نماید. لازم به ذکر است که متن حاضر در این مقاله، به نوعی مرور ادبیات پژوهش در رابطه با کتاب «وقتی دانش‌آموزان خود را با دیگران مقایسه می‌کنند» می‌باشد که موسسه متن آن را به رشته تحریر در آورده است.
۶. فهرستی برای تأسیس مدرسه‌ی مسیحی
مؤسسه بكابوک نیز در سال ۱۹۷۲ برای تهیه محتوای آموزشی مسیحی دایر شده است. این مؤسسه انتشاراتی تا به حال در حدود ۱۰۰۰ تولید آموزشی برای تمام مقاطع و موضوعات مدرسه‌ای داشته که همه آنها بر اساس تجربه مدرس خصوصی مسیحی پنساکولا تهیه و عرضه شده است؛ مدرسه ای که در سال ۱۹۵۴ میلادی توسط ارلين هورتون و همسر او بکا (پایه گذاران مؤسسه بكابوک) در فلوریدای آمریکا تأسیس شده است.
بیش از ۴۰ سال پیش بكابوک با مأموریت تجهیز مدارس مسیحی با کتب بسیار با کیفیت و تجهیزات کمک آموزشی شروع به کار کرد، تا هر مدرسه ای با کمک آن اهداف آموزشی و تربیتی‌اش را برآورده کند. صدها ماده آموزشی سنتی از بکابوک در طول دوره ۵۰ ساله در کلاس‌های دبیرستان خصوصی مسیحی پنساکولا که یکی از بزرگ‌ترین و قابل احترام‌ترین مدارس مسیحی آمریکاست تکامل یافته است. در نتیجه بکابوک به عنوان بهترین استاندارد در چاپ کتاب درسی و سایر مواد درسی در سراسر کشور شناخته شده است.
رویکرد بكابوک به تعلیم و تربیت آموختن را پر نشاط، جذاب و به یادماندنی می‌کند. مواد آموزشی ما تئوری ملموسی را که به طور بنیادین به عملی بودن مبتنی است، نشان می‌دهد. محققین حاذق بررسی اولیه را در هر موضوعی انجام می‌دهند. بنابر این تألیفات ما روی مبنای محکمی از حقیقت مطلق و دانش استوار ساخته و توسط متخصصین متعهد و با استعدادی که پایه محکمی در جنبه‌های عملی تدریس کلاس درس دارند، نوشته شده است.
اساس هر مدرسه مسیحی باید اصول و آموزه های کلام خداوند باشد و دانش‌آموزان امروز احتیاج به یادگیری دانش گردآوری شده گذشته از جهان بینی انجیلی دارند، تا بنیان محکمی برای ارزیابی حال و تصمیم‌گیری شایسته برای آینده داشته باشند. در ادامه روند تقریبا ضروری و یکسان برای تأسیس مدرسه در ماه‌های منتهی به بازگشایی ارائه شده است.
۷. والدین و آموزش
در همه جا، دانش‌آموزان برای یادگیری بیشتر در مدرسه، تحت فشار قرار دارند. اقتصاد نوین ایجاب می‌کند که جوانان در خواندن، نوشتن، حساب کردن و حل مسأله به توانایی کامل برسند و سپس مدرسه را ترک کنند. شهروندی در جامعه، مستلزم آن است که فرد درک درستی از تاریخ، دولت و سنت جامعه خود و دیگر جوامع داشته باشد. از این رو، سعادت هر فرد می‌بایست با نگاهی علمی به جهانی پیچیده و به سرعت در حال تغییر، دنبال شود.
از آنجا که مدارس تحت فشارند تا کارآیی و بهره‌وری خود را بهبود بخشند، تأثیرات خارج از محیط مدرسه بر یادگیری درسی، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. حتی در کشورهایی که روزهای مدرسه رفتن و سال تحصیلی آنها طولانی‌تر شده است، کودکان و نوجوانان مدت زمان اندکی را در طول هجده سال اول زندگی خود در مدرسه می‌گذرانند (شاید ۱۳ درصد از کل ساعات بیداری خود را). این در حالی است که بقیه زمان آنها، در خانواده، یا به صورت گسترده‌تر در جامعه خارج از مدرسه سپری می‌شود.
خوشبختانه، تحقیق در مورد تأثیر خانواده بر یادگیری درس‌ها. پیشینه قابل توجهی دارد و اکنون می‌توان با اطمینان زیاد اصول مقدماتی آن را بیان کرد. با اطمینانی منطقی می‌توان گفت از نگاه آماری، فقر می‌تواند کارکرد مدارس را کاهش دهد. با این وجود، اگر خانواده‌ها بتوانند محیطی برانگیزاننده، حمایتی و غنی از زبان را فراهم آورند، امکان این را خواهند داشت تا وضعیت نامطلوب ناشی از شرایط اقتصادی و اجتماعی را نادیده بگیرند. به عبارت دیگر یک برنامه آموزشی خانگی جایگزین (شامل روابط خانواده، شیوه‌ها و الگوهای زندگی)، می‌تواند به شکل دقیقی وضعیت آموزشی دانش‌آموز را پیش بینی کند. از سوی دیگر این امید وجود دارد که مدارس بتوانند، فارغ از وضعیت اقتصادی خانواده‌ها برای بهبود برنامه درسی خانگی، با آنها تعامل داشته باشند. به واسطه وجود مدارس، ارتباطاتی میان خانواده‌ها شکل می‌گیرد که منجر به ایجاد یک اجتماع ویژه می‌شود.
تحقیقاتی که در مورد این نوع از ارتباطات صورت گرفته، عمیقاً بر پژوهش‌های دیرینه جامعه‌شناسانه مبتنی است و انواع اجتماعات محلی را شامل می‌شود. با این وصف، در سال‌های اخیر و به خصوص در دهه گذشته، مجموعه‌ای از تحقیقات جامعه‌شناختی با تمرکز بر مدارس به عنوان اجتماعات محلی انجام شده و ما در حال دستیابی به مجموعه‌ای از مفاهیم هستیم که ممکن است به زودی به نظریه تبدیل شوند.
البته این تحقیقات فعلا عمر کوتاهی دارند و قطعی نیستند که بتوانند اظهار نظر کنند مدارس چگونه می‌توانند در راستای بهبود آموزش کودکان، بر رفتارهای خانواده تأثیر بگذارند. برای شناسایی مفیدترین روش‌های موجود، آزمایش‌های زیادی باقی مانده است. در واقع تعدادی روش ابتکاری نیز شناسایی شده اند که می‌توان از آنها درس گرفت و تعمیم‌شان داد.
در حالی که تأثیر خانه بر یادگیری تحصیلی، امر بسیار با اهمیتی است، کیفیت و کمیت آموزش و شناسایی توانایی‌های شناختی کودک نیز از اهمیت برابر یا بیشتری برخوردار است. در عین حال اگر بر سهم برابر خانواده در مسائل مربوط به آموزش کودک، بیش از حد تأكید کنیم و از نقاط ضعف مدرسه چشم پوشیم، با خطراتی مواجه خواهیم شد. به همین منوال، نادیده گرفتن دستاوردهایی که به خانواده‌ها کمک می‌کند تا برنامه جایگزین آموزشی خانگی را به خوبی پیش ببرند، از احتمال تأثیرگذاری مدرسه می‌کاهد.
۸. برنامه‌ی راهبردی آموزش و پرورش آمریکا برای 2018 تا 2022
وقتی به عنوان وزیر آموزش و پرورش با هر تصمیمی‌در وزارتخانه روبه رو می‌شوم، اولین سؤال من همیشه یکسان است: «چه تصمیمی، بیشترین سود را برای دانش‌آموزان دارد؟» بهبود آموزش برای هر دانش‌آموز، چشم انداز کلی ماست و سعی می‌کنیم تا دانش‌آموزان را در مرکز همه کارها قرار دهیم. به منظور خدمت بهتر به دانش‌آموزان و آماده سازی آنها برای فرصت‌ها و چالش‌های قرن بیست و یکم، نباید فقط به مسائل حاشیه‌ای و جزئی بپردازیم. «برنامه راهبردی وزارت آموزش و پرورش ایالات متحده برای سال‌های مالی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲» چارچوبی جسورانه در اجرای دستور کار رئیس‌جمهور برای کمک به موفقیت دانش‌آموزان ما و تقویت رقابت پذیری جهانی آمریکا است. ما می‌توانیم با برگرداندن قدرت تصمیم‌گیری به نزدیکان دانش‌آموزان؛ یعنی والدین، مربیان، جوامع محلی و ایالت‌ها، گام‌های قابل توجهی در جهت رفع نواقص آموزش و پرورش آمریکا برداریم.
قانون «هر دانش‌آموزی موفق می‌شود»، که در سال ۲۰۱۵ تصویب شد و در حال حاضر اولین سال اجرای آن است، همین وظیفه را به عهده دارد. ایالت‌های آمریکا با یکدیگر یکسان نیستند و هر یک از آنها چالش‌ها و فرصت‌های آموزشی منحصر به فرد خود را دارند. بنابر این مانند هر سازمان دیگر، بهترین راه‌حل‌ها در آموزش، از پایین به بالا خواهد بود، نه از بالا به پایین. اصل سازمانی در قانون «هر دانش‌آموزی موفق می‌شود»، نیز این واقعیت را منعکس می‌کند: ایالت‌ها، باید در پیشرفت آموزش برای هر دانش‌آموز در آمریکا پیشگام باشند، نه دولت فدرال. امید ما این است که ایالت‌ها، به نوبه خود، اقدامات صحیحی انجام دهند و والدین و جوامع محلی را توانمند کنند.
اجرای قانون «هر دانش‌آموزی موفق می‌شود»، فقط اولین گام در دانش‌آموز محور کردن هر چه بیشتر آموزش در خدمت به ویژگی‌های منحصر به فرد هر کودک است. هر دانش‌آموز توانایی‌های مختلفی دارد و به روش‌های متفاوتی یاد می‌گیرد. دانش‌آموزان باید به طیف وسیعی از گزینه‌های آموزشی دسترسی داشته باشند و خانواده‌های آنها باید بتوانند محیطی از یادگیری را انتخاب کنند که به بهترین وجه نیازهای فرزندشان را برآورده می‌کند. ضروری است که همه دانش‌آموزان، بدون در نظر گرفتن محل زندگی یا درآمد خانواده خود، از این دسترسی برخوردار شوند.
تحصیلات دانش‌آموزان نباید پس از پایان دوره دبیرستان پایان یابد. مسیرهای زیادی وجود دارد که می‌توانند در تلاش برای یادگیری مادام العمر و دستیابی به اشتغال انتخاب کنند، و انتظار می‌رود تعداد دانش‌آموزانی که به دنبال گزینه‌های چهار ساله برای تحصیل در دانشگاه هستند، در سال‌های آینده رشد کند. ما به حمایت از گسترش فرصت‌های موجود در تحصیلات بعد از دوره متوسطه، متعهد هستیم نیازهای دانش‌آموزان بهتر بر آورده شود و مهارت‌هایی که به موفقیت آنها منجر می‌شود، در اختیارشان قرار گیرد.
ما با در دسترس قرار دادن Pell Grants در طول سال شروع به کار کرده‌ایم. این امر به دانشجویان کم درآمد این انعطاف را می‌دهد تا در صورت تمایل، تحصیلات خود را با سرعت بیشتری به پایان برسانند. در نتیجه به طور بالقوه بدهی آنها کاهش می‌یابد و به آنها امکان می‌دهد فصل بعدی زندگی خود را دنبال کنند.
دسترسی به کمک‌های دولت فدرال، به میلیون‌ها دانش‌آموز امکان ادامه تحصیل داده است، اما در بهترین حالت، تجربه وام گیرنده در دستیابی به این وام‌ها و پرداخت آنها، زیر خط استاندارد بوده است. فرم‌های درخواست پیچیده، اعلان‌های گیج کننده و چارچوب‌های اقدام متعدد به عدم وضوح و ایجاد فرایندی سنگین برای وام گیرندگان منجر شده است. این واقعیت ما را بر آن داشته تا با اجرای «محیط پردازش و سرویس دهی نسل بعدی»، خدمات ارائه کمک‌های دانشجویی فدرال را تغییر دهیم. هیچ دلیلی وجود ندارد که دانش‌آموزی نتواند درخواست خود برای وام را تلفنی پر کند. هدف ما ایجاد محیطی است که ضمن محافظت از پول‌های مالیات دهندگان، تجربه کاربر را تا حد زیادی بالا ببرد.
سر انجام برای ما مهم است که نه تنها به دنبال راهی برای کمک باشیم، بلکه همچنین باید بررسی کنیم که آیا فشاری غیر ضروری برای مربیان، مدیران و از همه مهمتر خانواده‌ها ایجاد نکنیم. ما می‌خواهیم فرهنگ نوآوری را در آموزش تقویت کنیم، و این کار با بررسی و حذف قوانینی آغاز می‌شود که مربیان را از انجام بهترین کاری که می‌توانند انجام دهند -یعنی آموزش- دور می‌سازد.
طبق دستورالعمل رئیس‌جمهور درباره اصلاح مقررات، این وزارتخانه در حال بررسی کامل کلیه مقررات و اسناد موجود است تا اطمینان حاصل کند که آنها به دانش‌آموزان کمک می‌کنند و مانع نباشند. پس از بازبینی اولیهُ ما بیش از ۶۰۰ سند را لغو کردیم تا یافتن منابع ضروری برای خانواده‌ها، مربیان و مدیران آسان‌تر شود.
این وظیفه ماست که آموزش و پرورش را برای پاسخگویی به خواسته‌های همیشه در حال تحول قرن ۲۱ به روز کنیم. با تشکر از حمایت رئیس‌جمهور، و تلاش‌های کلیه کارکنان، وزارت آموزش و پرورش آمادگی انجام این کار را دارد. این سند در چهار هدف راهبردی و ۱۶ اقدام راهبردی تنظیم شده است.
۹. راهنمای دریافت مجوز مدارس بین‌المللی
برای آن‌که مدرسه ای، یک مدرسه بین‌المللی شود، لازم است برای انجام تمام برنامه هایش از موسسه مدارس بین‌المللی مجوز اخذ کند. فرایند اخذ مجوز به گونه ای طراحی شده است که مدارس متقاضی را در این موارد مورد حمایت قرار دهد:
فرایند اخذ مجوز مراحل متعددی دارد، که هر کدام اهداف و چارچوب زمانی مخصوص به خود را دارند. امکان دارد اجرای برنامه مدارس بین‌المللی، تغییراتی را در نظم و روال مدرسه ایجاد کند. راهنمایی‌های ذیل برای کمک به مدارس در طی مسیر اخذ مجوز ارائه شده است.
